Osoby z niepełnosprawnością ruchu to najczęściej osoby poruszające się za pomocą sprzętów specjalistycznych (laska, kule, wózki inwalidzkie różnego typu np. aktywny, sportowy lub elektryczny) oraz osoby wymagające czasowego lub stałego wsparcia asystenta (np. osoby bez kończyn górnych i/lub dolnych).

Bariery jakie najczęściej dotyczą tej grupy niepełnosprawności:

• niedostępność lub ograniczony dostęp do ciągów komunikacyjnych;
• schody;
• zbyt małe windy;
• zbyt wąskie przejścia i drzwi;
• ciężkie drzwi, szczególnie z mechanizmem samozamykającym;
• drzwi obrotowe;
• śliskie bądź pokryte grubym dywanem podłogi;
• niedostępność lub utrudniony dostęp do przycisków i przedmiotów znajdujących się na niewłaściwej wysokości;
• brak wystarczającej przestrzeni do swobodnego przemieszczania się osoby na wózku, o kulach lub z balkonikiem (np. sale wykładowe);
• trudności w pokonywaniu dużych odległości
• trudności w uzyskaniu właściwej pomocy w pokonaniu istniejących barier.
   

Dodatkowo, w przypadku osób z problemami neurologicznymi dodatkowymi barierami będą:

• Problemy z samodzielnym sporządzaniem notatek
• Ograniczenia w zaliczeniu materiału języków obcych, praktyk,
• Samodzielne korzystanie z miejsc typu toaleta, stołówka, biblioteka i in.
   

Wskazówki dla prowadzących zajęcia:

• Należy zadbać o to, aby zajęcia odbywały się w dostosowanych architektonicznie salach
  rozplanować zajęcia w taki sposób, by ograniczyć do minimum konieczność przemieszczania się pomiędzy zajęciami lub możliwość modyfikacji harmonogramu zajęć i/lub zmiana grupy
• W miarę możliwości należy udostępnić studentom materiały w dostosowanej do ich potrzeb formie
• Rozmawiając ze studentem poruszającym się na wózku, należy przyjąć pozycję siedzącą
• Należy umożliwić zamianę formy egzaminu z pisemnego na ustną lub odwrotnie
• W trakcie zajęć należy zapewnić krótką przerwę, aby studenci zmienić pozycję ciała

Osoby z niepełnosprawnością wzroku to bardzo zróżnicowana grupa o różnych potrzebach i możliwościach funkcjonowania, które zależą od rodzaju wady wzroku oraz stosowanych pomocy specjalistycznych.

Można wyróżnić następujące grupy:

• osoby niewidome poruszające się z białą laską,
• osoby niewidome korzystające z białej laski i przewodnika,
• osoby niewidome z psem przewodnikiem,
• osoby słabowidzące wspierające się białą laską w określonych miejscach lub porach dnia,
• osoby słabowidzące
  

Najczęstsze bariery, z jakimi spotykają się osoby z niepełnosprawnością wzroku, to:

• ograniczony lub brak dostępu do informacji wizualnych, takich jak oznaczenia, mimika czy gesty,
• trudności z korzystaniem z materiałów drukowanych, np. informatorów, formularzy, publikacji,
• brak dostępnych informacji dotyczących zachowania w sytuacjach zagrożenia, np. oznaczeń dróg ewakuacyjnych czy instrukcji,
• problemy z poruszaniem się w nieznanym otoczeniu bez wcześniejszych wskazówek,
• trudności w samodzielnej obsłudze urządzeń, takich jak windy bez odpowiedniego oprzyrządowania, komputery czy urządzenia laboratoryjne,
• trudności w rozróżnianiu przedmiotów o podobnych kształtach,
• problemy z odnalezieniem przedmiotów, których położenie ulega zmianie.

Wskazówki dla prowadzących zajęcia, aby skutecznie wspierać studentów z niepełnosprawnością wzroku:

• Dyskretnie zapytać studenta, ile widzi i czy ważne jest dla niego miejsce w sali oraz jaka pomoc będzie niezbędna,
• Udostępniać materiały dydaktyczne w formie elektronicznej, z opisem słownym obrazków, zdjęć i wykresów,
• Głośno czytać to, co jest zapisane na tablicy lub wyświetlane na prezentacji, wraz z opisem wszelkich elementów wizualnych,
• Precyzyjnie wskazywać słownie, do kogo kierowane jest pytanie, ponieważ osoba niewidoma nie reaguje na spojrzenia ani gesty,
• Informować z wyprzedzeniem o wymaganej literaturze, by student miał czas na dostosowanie i przygotowanie materiałów,
• Przygotowywać testy dostosowane do potrzeb: dla słabowidzących w dużej czcionce, a dla niewidomych w formie elektronicznej, umożliwiającej wypełnianie na komputerze,
• Istnieje możliwość zamiany pisemnego egzaminu na ustny, z zachowaniem równoważnego poziomu sprawdzenia wiedzy.

Osoby z niepełnosprawnością słuchu stanowią grupę bardzo zróżnicowaną – wada słuchu może pojawić się w różnym wieku i z różnych przyczyn. Niektóre osoby mają ubytek słuchu od urodzenia, inne nabyły go w późniejszym okresie życia. W zależności od stopnia i momentu utraty słuchu oraz stosowania protez słuchu, wyróżniamy m.in.:

• osoby niesłyszące/głuche posługujące się językiem migowym,
• osoby niesłyszące/głuche nieużywające języka migowego,
• osoby słabosłyszące,
• osoby niedosłyszące.

Osoby te mogą korzystać z aparatów słuchowych lub implantów ślimakowych, jednak użycie tych urządzeń zależy od indywidualnych preferencji, poczucia tożsamości oraz uwarunkowań medycznych. Warto podkreślić, że żadne z tych rozwiązań nie przywraca słuchu w pełni.

Najczęściej napotykane bariery to:

• ograniczony lub brak dostępu do informacji dźwiękowych (np. komunikaty przez głośnik, alarmy, sygnały dźwiękowe),
• możliwość przekazywania informacji wyłącznie audio zamiast wizualnie,
• trudności w komunikacji w hałaśliwym otoczeniu (tłum, hałas, muzyka),
• zależność od osób trzecich w sytuacjach utrudnionej komunikacji (np. gdy ktoś nie potrafi pisać, nie zna języka migowego lub nie chce współpracować),
• ograniczony zasób słów oraz trudności ze zrozumieniem tekstu pisanego,
• funkcjonujące w społeczeństwie stereotypy dotyczące osób niesłyszących.

Wskazówki dla prowadzących zajęcia:

• Mów wyraźnie, w normalnym lub minimalnie zwolnionym tempie, nie podnosząc głosu, patrząc bezpośrednio na osobę z niepełnosprawnością słuchu.
• Zapewnij dobre oświetlenie twarzy, co ułatwi odczytywanie mowy z ust oraz obserwację mimiki.
• Jeśli w zajęciach uczestniczy tłumacz języka migowego, zwracaj się do wszystkich słuchaczy, a nie bezpośrednio do tłumacza.
• Formułuj wypowiedzi do osoby niesłyszącej zwięźle i jasno, zwłaszcza podczas konsultacji indywidualnych.
• Jeśli mowy osoby niesłyszącej nie da się zrozumieć, warto poprosić ją o zapisanie informacji na kartce, wyjaśniając intencję i wykonując odpowiedni gest.

Studenci mogą doświadczać różnych postaci zaburzeń psychicznych oraz przechodzić przez kryzysy psychiczne. Do najczęstszych należą:

• depresja i obniżony nastrój,
• stany lękowe, fobie, ataki paniki,
• zaburzenia osobowości,
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD),
• schizofrenia i inne psychozy,
• zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia, kompulsywne objadanie się),
• kryzysy rozwojowe, sytuacyjne i egzystencjalne,
• zaburzenia afektywne dwubiegunowe,
• przewlekły stres i wypalenie.

Objawy mogą być różnorodne – od widocznych zmian nastroju, wycofania, problemów z koncentracją i regularną obecnością, przez impulsywność, kłopoty z kontrolą emocji, aż po trudności w nawiązywaniu relacji czy wykonywaniu codziennych zadań. Często są efektem działania wielu czynników – osobistych, rodzinnych, środowiskowych, zdrowotnych.

Prowadzący odgrywają kluczową rolę w dostrzeżeniu trudności studenta i odpowiednim pokierowaniu go po wsparcie.

Wskazówki dla prowadzących – dobre praktyki w kontakcie ze studentem w kryzysie psychicznym

• Obserwacja i delikatność - Nie diagnozuj samodzielnie – opisuj to, co zauważasz: wycofanie, trudności w skupieniu, częste nieobecności, widoczne rozdrażnienie. Rozmowa w atmosferze zaufania
• Zaproponuj rozmowę na osobności, zapewnij dyskrecję („Możemy chwilę porozmawiać na osobności?”). Komunikuj obserwacje bez oceniania („Zauważyłem/am, że ostatnio wyglądasz na przygnębionego/-ą”).
• Unikanie oceny i stygmatyzacji - Nigdy nie stawiaj diagnoz („Masz depresję”), nie interpretuj („Na pewno przesadzasz”) i nie bagatelizuj trudności („Każdy ma czasem gorszy dzień”). Okazuj cierpliwość, nie wywieraj presji na szybką odpowiedź ani zmianę samopoczucia.
• Wskazanie możliwości wsparcia -  Wspomnij o możliwości uzyskania pomocy w Biurze ds. Osób Niepełnosprawnych (BON). Podkreśl, że korzystanie z pomocy nie wiąże się ze wstydem.
• Udzielanie wsparcia, nie rozwiązywanie problemów za studenta - Twoim zadaniem jest motywowanie do szukania pomocy i towarzyszenie studentowi, nie zaś rozwiązywanie problemów za niego.
• Daj przestrzeń i czas - Pozwól studentowi oswoić się z tematem, pozostaw mu możliwość powrotu do rozmowy w przyszłości. Ciszy się nie obawiaj – daj czas na przemyślenie.
• W razie wątpliwości – konsultuj się z BON

Jeśli masz pytania, zawsze możesz zwrócić się do Biura ds. Osób Niepełnosprawnych po wskazówki lub wsparcie.
Pamiętaj: Trafna i empatyczna reakcja prowadzącego może mieć kluczowe znaczenie w procesie zdrowienia i funkcjonowania studenta w środowisku akademickim. Twoja uważność i gotowość do wsparcia są szczególnie cenne.
Ważne: Nie jesteś sam – wsparcie Biura ds. Osób Niepełnosprawnych dostępne jest zarówno dla studentów, jak i prowadzących!